Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Biologii

Zakres wiedzy i umiejętności oraz wykaz literatury Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Biologii w roku szkolnym 2025/2026 - etap szkolny

I. Zakres umiejętności
Uczeń:
1.  wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w organizmach roślinnych i zwierzęcych,
2. opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy roślinne i zwierzęce,
3. opisuje i rozpoznaje tkanki,
4.  określa problem badawczy, formułuje hipotezy, planuje i przeprowadza oraz dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne,
5. określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą,
6. analizuje wyniki doświadczenia lub obserwacji i formułuje wnioski,
7. wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji,
8. odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne i liczbowe,
9.. posługuje się podstawową terminologią biologiczną,
10. interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między zjawiskami, formułuje wnioski,
11. przedstawia opinie i argumenty związane z zagadnieniami biologicznymi.
II. Zakres treści
1. Organizm i chemizm życia:
a) hierarchiczna organizacja budowy organizmów;
b) rozpoznawanie na podstawie rysunku, schematu, zdjęcia lub opisu elementów budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa) i określanie ich funkcji;
c) charakterystyczne cechy budowy komórki bakterii, roślin i zwierząt oraz rozpoznawanie tych typów komórek na schemacie, zdjęciu lub na podstawie opisu;
d) fotosynteza - substraty, produkty i warunki przebiegu procesu oraz wpływ wybranych czynników na intensywność procesu fotosyntezy;
e) oddychanie tlenowe i fermentacja jako sposoby wytwarzania energii potrzebnej do życia (substraty, produkty i warunki przebiegu procesów);
f) czynności życiowe organizmów żywych.
2.Różnorodność życia:
a) zasady systemu klasyfikacji biologicznej;
b) charakterystyczne cechy organizmów, które pozwalają przyporządkować je do odpowiednich królestw;
c) wirusy jako bezkomórkowe formy materii;
d) drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wirusowych (grypa, ospa, różyczka, świnka, odra, AIDS);
e) bakterie - występowanie, budowa, czynności życiowe;
f) drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób bakteryjnych (gruźlica, borelioza, tężec, salmonelloza);
g) protisty - różnorodność budowy ;
h)sposoby zarażenia i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty (toksoplazmoza, malaria) ;
i) grzyby - występowanie, charakterystyczne cechy budowy, różnorodność budowy, czynności życiowe (odżywianie, oddychanie), znaczenie w przyrodzie i dla człowieka.
3. Różnorodność i jedność roślin:
a) tkanki roślinne - lokalizacja w organizmie, charakterystyczne cechy budowy, przystosowanie budowy do pełnionej funkcji, rozpoznawanie na podstawie rysunku, schematu, zdjęcia lub opisu (tkanka twórcza, okrywająca miękiszowa, wzmacniająca, przewodząca) ;
b) charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej mchów, paprociowych, roślin nagonasiennych, roślin okrytonasiennych;
c) przyporządkowanie rośliny przedstawionej na rysunku lub zdjęciu do określonej grupy roślin (mchy, paprociowe);
d) rozpoznawanie przedstawicieli rodzimych drzew nagonasiennych i liściastych na podstawie rysunku, zdjęcia lub opisu;
e) znaczenie mchów i paprociowych w przyrodzie;
f) znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla człowieka;
g) budowa, funkcja i modyfikacje korzenia, łodygi i liścia roślin okrytonasiennych;
h) budowa i funkcja kwiatu roślin okrytonasiennych;
i) budowa i funkcja nasion roślin okrytonasiennych ;
j) sposoby rozprzestrzeniania się nasion;
k) wpływ temperatury, dostępu tlenu, światła, wody na proces kiełkowania nasion roślin okrytonasiennych.
4. Różnorodność i jedność świata zwierząt:
a) środowisko życia, charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej oraz tryb życia parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów, mięczaków;
b) związek budowy morfologicznej tasiemców z pasożytniczym trybem życia;
c) sposoby zarażenia człowieka pasożytami (tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony, owsik) oraz zasady profilaktyki chorób wywołanych przez te pasożyty;
d) znaczenie nicieni, pierścienic, stawonogów, mięczaków w przyrodzie i dla człowieka;
e) rozpoznawanie przedstawicieli parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów, mięczaków na rysunku, zdjęciu lub na podstawie opisu, w oparciu o cechy morfologiczne;
f) charakterystyczne cechy ryb kostnoszkieletowych, płazów bezogonowych i ogoniastych, gadów, ptaków, ssaków łożyskowych i ich przystosowania do życia w różnych środowiskach;
g) rozmnażanie i rozwój ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków;
h) zmiennocieplność i stałocieplność u kręgowców;
i) znaczenie ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków w przyrodzie i dla człowieka; rozpoznawanie przedstawicieli ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków na rysunku, zdjęciu lub na podstawie opisu, w oparciu o cechy morfologiczne
Literatura:
Puls życia Podręcznik do biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej,
Puls życia Podręcznik do biologii dla klasy szóstej szkoły podstawowej Wydawnictwo Nowa Era