Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Historii

Zakres wiedzy i umiejętności oraz wykaz literatury
Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Historii dla uczniów szkół podstawowych województwa śląskiego
w roku szkolnym 2025/2026
Etap szkolny

I.     Zakres umiejętności
Sytuowanie zjawisk, wydarzeń i procesów historycznych w czasie i przestrzeni; porządkowanie chronologiczne; dostrzeganie zmian w funkcjonowaniu społeczeństw
i  związków pomiędzy różnymi dziedzinami życia; dostrzeganie ciągłości rozwoju cywilizacyjnego i  kulturowego. Charakteryzowanie zjawisk, wydarzeń i procesów historycznych; dostrzeganie i wyjaśnianie związków przyczynowo - skutkowych; wyjaśnianie znaczenia wydarzeń dla  rozumienia współczesnego świata. Pozyskiwanie
i porównywanie informacji pochodzących z  różnych źródeł; Tworzenie narracji historycznej w oparciu o informacje pochodzące z różnych źródeł; formułowanie wniosków i ocen.
 
II. Zakres treści 
I stopień
 
1. Cywilizacje starożytne:
a) koczowniczy a osiadły tryb życia - skutki rewolucji neolitycznej; 
b) cywilizacje Starożytnego Wschodu (Mezopotamii, Egiptu i Izraela) oraz cywilizacje starożytnej Grecji i Rzymu - lokalizacja w czasie i przestrzeni oraz  charakterystyka struktur społecznych i systemu wierzeń;
c) porównanie systemu sprawowania władzy oraz organizacja społeczeństwa w Egipcie, Atenach peryklejskich i Rzymie;
d) najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata starożytnego
w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze;
e) narodziny oraz rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa.
2. Świat islamski i Bizancjum.
a) zasięg podbojów arabskich i ich wpływ na Europę;
b) zasięg i osiągnięcia cesarstwa bizantyjskiego.
c) dostrzeganie różnic między chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim
3. Władza, społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy.
a) państwo Franków;
b) rozłam w Kościele w XI wieku
c) relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską;
d) system lenny i podziały społeczne w średniowieczu;
d) życie średniowiecznego miasta i wsi;
e) kultura rycerska;
f) styl romański i styl gotycki;
g) rola Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego. 
4. Polska w okresie wczesnopiastowskim.
a) państwo pierwszych Piastów i umiejscowienie jej w czasie i przestrzeni;
b) okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa chrystianizacji Polski,
c) kryzys, odbudowa i rozwój państwa Piastów za rządów Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego;
d) dokonania Bolesława Krzywoustego
5. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego.
a) przyczyny oraz skutki rozbicia dzielnicowego; 
b) przemiany społeczne i gospodarcze, z uwzględnieniem ruchu osadniczego;
c) sytuacja międzynarodowa ziem polskich w okresie rozbicia dzielnicowego;
d) proces zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku.
6. Polska w XIV - XV wieku.
a) rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV i XV wieku;
b) dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej oraz w polityce zagranicznej; 
c) unia Polski z Litwą;
d) związki Polski z Węgrami w XIV i XV wieku;
e) relacje polsko-krzyżackie w XIII-XV wieku; 
f) rozwój monarchii stanowej i uprawnień stanu szlacheckiego (do konstytucji nihil novi)
7. Wielkie odkrycia geograficzne.
 a) przyczyny i skutki odkryć geograficznych
b) najważniejsze dokonania odkrywców na przełomie XV i XVI w.
8. Europa w XV i XVI wieku.
a) cechy renesansu europejskiego i najważniejsze osiągnięcia przedstawicieli tej epoki; 
b) przyczyny i następstwa reformacji; 
c) kontrreformacja w Kościele katolickim. 
9. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów.
a) najważniejsze wydarzenia w dziedzinie polityki wewnętrznej ostatnich Jagiellonów;
b) polityka zagraniczna ostatnich Jagiellonów;
c) unia realna pomiędzy Polską a Litwą;
d) demokracja szlachecka;
e) życie gospodarcze w XVI wieku;
f) największe osiągnięcia polskiego renesansu;
g) reformacja na ziemiach polskich. Literatura
 Literatura:
1.Podręczniki do nauki historii dla szkół podstawowych.
 2.Atlas historyczny .Od starożytności do współczesności. Nowa Era [lub inny]
3.Maresz T., Juszczyk K., Historia w źródłach nie tylko pisanych, t.1. Starożytność i   Średniowiecze, Toruń 2004 ; t.2. Czasy nowożytne, Toruń 2004
3. https://histmag.org/Jak-Polska-stala-sie-krolestwem-czyli-koronacja-Chrobrego-10932